Balakən rayonu Azərbaycanın şimal-qərbində, Böyük Qafqaz dağ silsiləsinin ətəyində, Alazan-Atoran vadisində yerləşir. Şimaldan Dağıstan, cənub-qərbdə Gürcüstanın Laqode rayonu , şərqdə isə Zakatala rayonu ilə həmsərhəddir. Balakən rayonu 8 avqust 1930-cu ildə yaranıb. Azərbaycan Respublikasının yaranmasından əvvəl Rusiya İmperiyasının Zaqatala Hərbi dairəsinin bir hissəsi olmuşdur.

           
   Balakən rayonu, Azərbaycanın ən gözəl guşələrindən biridir, cazibədar təbiəti,  zəngin flora və faunası ilə seçilir. Katex kəndi yaxınlığındaki möhtəşəm şəlalə təbiətin möcüzəsidir. Hətta, təbii sərvətlər, iqtisadi potensial və mədəni irs hesabına görə Azərbaycanın ən zəngin və ən məşhur bölgələrindən biri sayılır.

   Tarixçilərin, arxeoloqların və etnoqrafların elmi tədqiqatları və bu günə qədər saxlanılan tarix və mədəniyyət abidələri Balakən rayonu ərazisində qədim və maraqlı tarixə sübutdur. Balakən çox zəngin tarixə malik rayondur. Respublikamızda 6308 tarix və mədəniyyət abidəsi mövcuddur. Onların 65-i dünya, 2034-ü ölkə, 4209-u yerli əhəmiyyətli abidələrdir. Balakən rayonunda isə dövlət qeydiyyatından keçmiş 26 tarix və mədəniyyət abidələri, 32 yeni aşkar olunmuş abidələr mövcuddur. Qeydə alınmış abidələr inventarlaşdırılıb, qoruyucu lövhələr vurulub. Həmin abidələrdən 2-si ölkə əhəmiyyətli memarlıq və 7-si arxeoloji, 17-si isə yerli əhəmiyyətli abidələrdir.

            Tarixi abidələr:

• Pəri qalası
• Darvaz məbədi - Tuqay meşəsinin mərkəzində, Alazan çayının sol düzlük hissəsində yerləşir. Məbəd rayonun cənubunda, mərkəzdən 15-16 km aralıda Darvazbinə məbədinin, böyük Qacərçəl düzənliyinin yaxınlığında yerləşir.

· Aralıqbinə məbəd kompleksi - Gürcüstan istiqamətində maqistral yolun sağ tərəfində, şimala doğru dağın ətəyində yerləşir. Məbəd qərb tərəfdə rayon mərkəzindən 5 km, , yoldan şimala doğru 1 km məsafədədir. Məbədin ərazisi təxminən 4 hektardır. Bu ərazidə kərpicdən tikilmiş kilsənin bir hissəsi, məzarların da daxil olduğu binaların qalıqları qorunub saxlanmışdır.

• Gül Qalası –Mağamalar kəndində, Balakən çayının sağ tərəfində yerləşir. Səkkizbucaqlı bir çiçək şəklində tikilib.
• Noxo Mağarası – rayonun mərkəzindən 18 km şimal tərəfdə Gübək qayasında yerləşir.Dəmir dövrünə aiddir. Mağaraya yalnız hüsusi alpinizm avadanlığı ilə qayaya dırmanmaqla qalxmaq olar.
• Minarəli məscid Balakən rayonunun mərkəzindədir. 1867-1877-ci illərdə tikilmişdir. Minarənin hündürlüyü 45 metrdir.